De Vrede van Tordesillas; Spanje en Portugal Verdedelen de Nieuwe Wereld

Het jaar 1494 staat gegrift in de annals der geschiedenis als het jaar waarin de wereldkaart voorgoed veranderde. Niet door een aardbeving, vulkaanuitbarsting of meteorietinslag, nee, door de handigheid van twee vorsten: Ferdinand en Isabella van Spanje en koning João II van Portugal. Hun onderhandelingen leidden tot de Vrede van Tordesillas, een verdrag dat de Nieuwe Wereld verdeelde alsof het een taart was op een kinderfeestje.
De aanleiding voor dit merkwaardige akkoord lag in de ontdekkingsreizen van Columbus. Zijn aankomst in Amerika in 1492 had een ware golvende schokgolf door Europa gestuurd. Spanje, het land dat deze spectaculaire reis had gefinancierd, zag zich al als meester van deze nieuwe wereld. Maar Portugal, met zijn eigen expansiepolitiek en maritieme ervaring, wilde niet achterblijven in de race om rijkdommen en grondgebied.
De situatie dreigde te escaleren tot een conflict tussen twee grootmachten. Om een bloedige oorlog te voorkomen, grepen paus Alexander VI, die zich graag bemoeide met aardse aangelegenheden, in. Hij stelde voor dat de wereld werd verdeeld langs een denkbeeldige lijn 370 mijl westwaarts van de Kaapverdische Eilanden. Alles ten westen van deze lijn zou toebehoren aan Spanje, alles ten oosten aan Portugal.
Het lijkt misschien vreemd dat twee landen zo nonchalant een hele wereld verdeelden op basis van een willekeurige lijn. Maar in die tijd kende men Amerika nog niet echt. De omvang van de Nieuwe Wereld was onbekend, en men veronderstelde dat Azië vlak over de Atlantische Oceaan lag.
De Vrede van Tordesillas had enorme gevolgen voor de geschiedenis van Amerika. Door de territoriale bepaling kregen Spanje en Portugal een quasi-monopolie op de kolonisatie en exploratie van verschillende delen van Amerika. De Portugezen vestigden zich in Brazilië, terwijl Spanje het overgrote deel van Latijns-Amerika koloniseerde. Deze verdeling heeft een blijvende stempel gedrukt op de culturele, linguïstische en politieke landschappen van Zuid-Amerika.
Het is belangrijk om te beseffen dat de Vrede van Tordesillas niet zonder kritiek bleef. De oorspronkelijke bewoners van Amerika, de inheemse volkeren, werden helemaal buiten beschouwing gelaten bij deze territoriale deal. Hun land werd simpelweg verdeeld tussen twee Europese machten alsof het een lege speeltuin was.
De gevolgen voor de inheemse bevolking waren verwoestend. Spanje en Portugal introduceerden nieuwe ziekten waarvoor de inheemse bevolking geen immuniteit had, wat leidde tot massale sterfte. Bovendien werden velen gedwongen tot slavenarbeid in de mijnen en op de plantages. De koloniale periode bracht een periode van onderdrukking en uitbuiting voor de oorspronkelijke bewoners van Amerika.
Tabel 1: Gevolgen van de Vrede van Tordesillas:
Land | Gebied | Gevolgen |
---|---|---|
Spanje | Grootste deel van Latijns-Amerika | Kolonialisering, introductie van nieuwe gewassen en vee, uitbuiting van inheemse bevolking |
Portugal | Brazilië | Kolonialisering, suikerrietplantages, slavenhandel |
De Vrede van Tordesillas was een belangrijke stap in de Europese expansie. Het markeerde het begin van een periode van wereldwijde kolonialisering en heeft de contouren van onze hedendaagse wereld helpen bepalen. Maar het is evenzeer een verhaal van onderdrukking, uitbuiting en de tragiek van verloren culturen. Het dient als een herinnering dat de geschiedenis complex en vol tegenstrijdigheden is.
Hoewel de Vrede van Tordesillas de Nieuwe Wereld verdeelde tussen Spanje en Portugal, wist ze niet de toekomst te voorspellen. De komst van andere Europese machten, zoals Engeland en Frankrijk, zou later de koloniale kaart nog verder hertekenen.